باتوجه به اهمیت خیارهای دریایی و ناشناخته ماندن آنها در کشور ما، هرگونه مطالعه در این باره می‌تواند ارزشمند باشد. لذا این تحقیق در زمینه بیولوژی تولید مثل و بررسی غدد جنسی از نظر ماکروسکوپی و میکروسکوپی در گونه Holothuria leucospilota انجام شد. در این مطالعه، نمونه‌برداری از خیار دریایی گونه Holothuria leucospilota، در یک دوره یک ساله به‌صورت ماهیانه، در منطقه بستانه هرمزگان، در خلیج فارس، صورت گرفت. 124 عدد نمونه ماده و 108 عدد نمونه نر بررسی گردید. در مطالعه ماکروسکوپی بررسی رنگ غدد جنسی، شمارش تعداد توبول‌ها و اندازه گیری طول و قطر آنها مورد نظر بود. جهت مطالعات هیستولوژیک و مورفومتریک غددجنسی، پس از انجام مراحل آماده سازی نمونه‌های بافتی به روش معمول، مقاطع پارافینی 5 میکرونی تهیه شده، با رنگ‌های هماتوکسیلین–ائو.زین مورد رنگ آمیزی قرار گرفتند، قطر توبول‌ها غدد جنسی با میکرومتر عدسی چشمی و با بزرگنمایی 4×، در سه ناحیه ابتدا، میانه و انتهای توبول، اندازه گیری شد. غدد جنسی از توبول‌های رشته‌ای تشکیل شده که در گونه مذکور، در ماده‌ها صورتی رنگ و در نرها کرم رنگ می‌باشد. با بررسی ماکروسکوپی و میکروسکوپی5 مرحله رسیدگی جنسی تعیین گردید: 1) رشد اولیه، 2) رشدیافته، 3) رشد پیشرفته، 4) رسیده یا بالغ، 5) پس از تخم‌ریزی. نتایج زیست سنجی غدد جنسی نشان داد، نرها دارای تعداد توبول‌های بیشتر، باریک تر و بلندتر نسبت به ماده‌ها بودند. تعداد، طول و قطر توبول‌ها نیز با پیشرفت مراحل رسیدگی جنسی از مرحله 1 تا 4 افزایش و در مرحله 5 کاهش می‌یابد. رابطه بین تعداد توبول‌ها و وزن غده جنسی نیز به دست آمدکه ضریب تعیین(2R )نمودار آن در جنس نر 73/0 و در جنس ماده 80/0 بود.